ra

[motion particle]

GO or ra marks motion along a path or in a single direction, to or from a location. Motion is away from the speaker or the deictic center of the clause. The deictic center is the argument with the highest animacy.

Examples

[#71] Alaza kalatepe gohotepe lakatepe sara.
[ala=za kala -tepe goho -tepe laka -tepe sa=ra]

[#60] Besariya marodo tonos liye ira.
[besari=ya mara=du tono=s liye i=ra]

[#115] Didu tatave, aŋene tonoza ira.
[di=du tata=vi aŋene tono=za i=ra]

[#80] Dinda yutoza tesi kalanen liŋinahido vene zeninen diŋi, liya lisataza nara mururazi.”
[di=nda yutu=za tesi kala=nen li=ŋi=na=hi=du vene zeni=nen di=ŋi li=ya li=sata=za nara muru=ra=zi]

[#116] Ebeve, loho, nene aŋeneza ira.
[ebeve loho nene aŋene=za i=ra]

[#113] Ebevedu direhe, yagaranen tumu tininisenahi.
[ebeve=du di=ra=hi ya=gara=nen tumu tinini=se=na=hi]

[#130] Evi, "Ikaro," alas sarunos tadano sonos zara tininino, saya sanda tudutos bavasavi.
[e=vi Ikaro ala=s sa=runu=s tadanu sono=s za=ra tinini=no sa=ya sa=nda tudutu=s bavasa=vi]

[#124] Gareke lires naki, koros sovonda ŋono pezes sarananda andalona.
[Gareke liri=s na=ki koro=s sovo=nda ŋono pezi=s sa=ra=na=nda anda=lo=na]

[#74] Hadas tanatana luŋera.
[hada=s tanatana luŋi=ra]

[#5] Kidido keŋive, “Zodu diya lidu libanaraza seŋipe?”
[kidi=du keŋi=vi zodu di=ya li=du li=bana=ra=za seŋi=pe]

[#123] Kines yenda durondas uduriza ŋera neneno, namas eri neneŋiza bolono.
[kini=s yele -na duronda=s uduri=za ŋe=ra nene=no nama=s eri nene=ŋi=za bolo=no]

[#112] Korodo rondonen sovoŋe, "Ikaro, aŋene tonoza direhe.
[koro=du rondo=nen sovo=ŋi Ikaro aŋene tono=za di=ra=hi]

[#76] Kumoya rusuve, “Be! Liyes harazidu linda viri gohose.”
[kumu=ya rusu=vi be! liye=s ha=ra=zi=du li=nda viri goho=se]

[#91] Lakaza tana reŋirayi, inda pezes ŋono pobomo ŋono pidi ŋono perete ŋono muru era.
[laka=za tana reŋi=ra=yi i=nda pezi=s ŋono pobomo ŋono pidi ŋono perete ŋono muru e=ra]

[#101] Layeza lireze.
[layi=za li=ra=zi]

[#49] Lidu luguradu sano.
[li=du lugu=ra=du sa=no]

[#99] Lirenda sarazidu goleza samas etede kuŋino, poboho ebeveŋi baŋibaŋi.
[liri=nda sa=ra=zi=du goli=za sama=s etede kuŋi=no poboho ebeve=ŋi baŋibaŋi]

[#19] Liya kidenda soronda likehes piŋiranda ebeves sama dimidimi ira.
[li=ya kidi=nda soro=nda li=kahi=s piŋi=ra=nda ebeve=s sama dimidimi i=ra]

[#36] Liyeza naka, liyenen yiri buros nara.
[liye=za na=ka liye=nen yiri buru=s na=ra]

[#117] Liŋakaza ino, aŋene tonoza ira.”
[li=ŋaka=za i=no aŋene tono=za i=ra]

[#114] Lohodo direhe, tinines sanaluvinahi.
[loho=du di=ra=hi tinini=s sa=nalu=vi=na=hi]

[#85] Luŋeya peretenen mede kigivinda ono davara.
[luŋi=ya perete=nen mede kigivi=nda ono dava=ra]

[#75] Luŋeya sorove, “Diya liyes tesi gohorahi?”
[luŋi=ya soro=vi di=ya liye=s tesi goho=ra=hi]

[#61] Maras lira, muros dahidahi liŋi, lidurunulona.
[mara=s li=ra muru=s dahidahi li=ŋi li=durunu=lo=na]

[#133] Maras lira.
[mara=s li= ra]

[#30] Mede bananda pezes kenera, maras sara.
[mede bana=nda pezi=s kene=ra mara=s sa=ra]

[#93] Medenda medes tanatana Nuvora, ŋiri mede yaha satas oloyo sape.
[mede=nda mede=s tanatana Nuvu=ra ŋiri mede yaha sata=s oloyo sa=pe]

[#15] Nadu sapenda pezes sara.
[na=du sa=pe=nda pezi=s sa=ra]

[#7] Nakemeya nataronda nadurondara, udures elo, eta aŋaka, narunukavas rusurusu eka.
[na=keme=ya na=taru=nda na=duronda=ra uduri=s e=lo e=ta aŋaka na=runukava=s rusurusu e=ka]

[#134] Naludo tuvora.
[nalu=du tuvu=ra]

[#57] Naya kere ebes liye ira.
[na=ya kere ebe=s liye i=ra]

[#40] Naya kureza kideza liye ira.
[na=ya kuri=za kidi=za liye i=ra]

[#58] Naya liye tene satanda pezes garanen piŋera.
[na=ya liye tene sata=nda pezi=s gara=nen piŋi=ra]

[#39] Naya ŋarunos ŋono pezes ebeno, naya ŋarunos yozos tileya ŋarahidu hape aŋaka.
[na=ya ŋa=runu=s ŋono pezi=s ebe=no na=ya ŋa=runu=s yozo=s tileya ŋa=ra=hi=du ha=pe aŋaka]

[#14] Nurunen Peyaŋina, naŋakadu sama dimidimi sarana.
[nuru=nen Peya=ŋi=na na=ŋaka=du sama dimidimi sa=ra=na]

[#81] Nuvoya ruluve, “Enda pezes ira!
[Nuvu=ya rulu=vi e=nda pezi=s i=ra]

[#95] Pezes yalata zara Nuvu sazarudu luŋi sareŋe.
[pezi=s yalata za=ra Nuvu sazaru=du luŋi sara=ŋi]

[#10] Sakemeya sataronda sadurunora, udures halo.
[sa=keme=ya sa=taru=nda sa=durunu=ra uduri=s ha=lo]

[#125] Samas siŋi udures saloziza kuŋino, sovonda tononda runurunu sara.
[sama=s siŋi uduri=s sa=lo=zi=za kuŋi=no sovo=nda tono=nda runurunu sa=ra]

[#132] Sara.
[sa=ra]

[#86] Sasataza hara.
[sa=sata=za ha=ra]

[#118] Saya atuvuza tutuve, koro ŋamas nene talile ŋandara aŋaka.
[sa=ya atuvu=za tutu=vi koro ŋama=s nene talile ŋanda=ra aŋaka]

[#106] Saya aŋene davas tava davas menepevi, zara tinines tesi bevelime.
[sa=ya aŋene dava=s tava dava=s menepe=vi za=ra tinini=s tesi beveli=me]

[#131] Saya ekeges koro satara, koronda kines berenoyi, Ikariya.
[sa=ya ekegi=s koro sata=ra koro=nda kini=s bere=no=yi Ikariya]

[#27] Saya elekenda sakanda mede sonos oloŋira, pezes kalara.
[sa=ya eleke=nda saka=nda mede sono=s oloŋi=ra pezi=s kala=ra]

[#56] Saya evi, “Ŋaya kere ebes linda laki ira.”
[sa=ya e=vi ŋa=ya kere ebe=s li=nda laki i=ra]

[#139] Saya lidu lugora.
[sa=ya li=du lugu=ra]

[#137] Saya sakanda mede sonos oloŋira.
[sa=ya saka=nda mede sono=s oloŋi=ra]

[#104] Saya ŋamaŋamas iŋenda siŋes ŋiri tininira.
[sa=ya ŋamaŋama=s iŋi=nda siŋi=s ŋiri tinini=ra]

[#111] Sotos pesize tininiranda uraŋireŋes nene yalono zoŋi ŋandanen Dedaloŋi.
[soto=s pesize tinini=ra=nda uraŋiraŋi=s nene yalono zo=ŋi ŋanda=nen Dedalo=ŋi]

[#90] Tana reŋirana, keses igaravena.
[tana reŋi=ra=na kese=s i=gara=vi=na]

[#92] Tana reŋirayi, inda pezes lakara.
[tana reŋi=ra=yi i=nda pezi=s laka=ra]

[#94] Tana reŋirayi, inda pezes Nuvu ira.
[tana reŋi=ra=yi i=nda pezi=s Nuvu i=ra]

[#89] Tesi tarataratana, laka kahes Nuvora.
[tesi taratara=ta=na laka kahi=s Nuvu=ra]

[#1] Tili lonos kini ŋamaza lireye, soronen ŋeŋihe kides libana ikanda liye irato baŋibaŋi.
[tili lono=s kini ŋama=za li=ra=yi soro=nen ŋe=ŋi=hi kidi=s li=bana i=ka=nda liye i=ra=to baŋibaŋi]

[#135] Tonoza nara.
[tono=za na=ra]

[#121] Tuvonda atuvuza tuturadu Dedaloŋi.
[tuvu=nda atuvu=za tutu=ra=du Dedalo=ŋi]

[#138] Urenda sakanda mede sonos oloŋira.
[uri=nda saka=nda mede sono=s oloŋi=ra]

[#88] Urinona, inda ŋono zeye oloŋira, lamana tene layisena.
[uri=no=na i=nda ŋono zeye oloŋi=ra lamana tene layi=se=na]

[#59] Yozonda erenara, naya zosos yereme.
[yozo=nda eri -na=ra na=ya zoso=s yere=me]

[#136] Yozonda kera.
[yozo=nda ke=ra]

[#83] Yozonda siŋi yaha medes luŋera.
[yozo=nda siŋi yaha mede=s luŋi=ra]

[#122] Zoŋi ŋandanen uduriza sara, koronda ŋandas saruno iride hareye.
[zo=ŋi ŋanda=nen uduri=za sa=ra koro=nda ŋanda=s sa=runu iride ha=ra=yi]

[#23] Ŋeya mede bananda pezes keneradu kehimehi, ŋono takaka saŋihe.
[ŋe=ya mede bana=nda pezi=s kene=ra=du kehi=me=hi ŋono takaka sa=ŋi=hi]

[#65] Ŋono alaza yendanen nikevas saŋiyinda samas etede piŋimeyi, pezes sara kodu, venendanen saŋena.
[ŋono ala=za yele -na=nen nikeva=s sa=ŋi=yi=nda sama=s etede piŋi=me=yi pezi=s sa=ra kodu venenda=nen sa=ŋi=na]

[#33] Ŋono poto liŋi, yatayatavadu lira.
[ŋono poto li=ŋi yatayatava=du li=ra]

[#97] Ŋono tili lonos goligoleza liri Keretas maranda ŋono pezes ŋera Dedaloŋi.
[ŋono tili lono=s goligoli=za liri Kereta=s mara=nda ŋono pezi=s ŋe=ra Dedalo=ŋi]

HOME